“แพ้การออกกำลังกาย” ไม่ใช่แค่ข้ออ้างโดดฟิตเนส แต่เป็นความเจ็บป่วยที่มีอยู่จริง!

‘เพิ่งกินข้าวเสร็จไม่นาน พอหนังท้องตึงแล้วหนังตาก็ตึงตาม พาลไม่อยากออกกกำลังกายดื้อๆ งั้นขอโดดยิมสักวันก็แล้วกัน’ สถานการณ์แบบนี้น่าจะเคยเกิดขึ้นกับหลายๆ คน อย่าเพิ่งรีบโทษตัวเองว่าเป็นคนขี้เกียจเลย เพราะบางทีเหตุผลเหล่านี้ (เอ๊ะ! หรือจะเป็นข้ออ้างดี) อาจช่วยชีวิตคุณไว้โดยไม่รู้ตัว เพราะความเจ็บป่วยที่เรียกว่า “โรคแพ้การออกกำลังกาย” นั้นมีอยู่จริง!

“โรคแพ้การออกกำลังกาย” หรือ Exercise-induced Anaphylaxis (แปลตรงตัวได้ว่า อาการแพ้ระดับรุนแรงที่ถูกกระตุ้นโดยการออกกำลังกาย) เป็นที่รู้จักครั้งแรกในปี 1979 และเชื่อว่ามีคนที่มีอาการดังกล่าวนี้อยู่ราว 50 รายในทุกๆ 100,000 คน แต่อย่างไรก็ตามอาการแพ้ของโรคไม่ได้เกิดขึ้นได้ง่ายๆ เพราะต้องอาศัยปัจจัยทั้งการออกกำลังกายและอาหารที่กินเข้าไปประกอบกัน

Popsci ยกกรณีผู้ป่วยจากปี 2015 ขึ้นมาประกอบ โจ โอเลียรี่ เพิ่งพบว่าตัวเองเป็นโรคแพ้การออกกำลังกายหลังจากที่เขาจัดการอาหารเย็นที่เป็นพิซซ่าหน้าพริกหวานและเขือเทศ หลังจากนั้นก็ไปออกกำลังกายวิ่งบนลู่ แต่หลังจากออกกำลังกายได้ราวครึ่งชั่วโมง โจเริ่มมีอาการผิดปกติ น้ำตาไหล หายใจไม่ออก ตาบวม หน้าบวม เขาถูกนำตัวส่งห้องฉุกเฉินและได้รับการรักษาทันท่วงที ตอนนั้นเองที่โจได้รู้ว่าเขามีอาการ Exercise-induced Anaphylaxis แพทย์พบว่าเขาจะมีอาการแพ้มะเขือเทศ พริกหวาน ถั่ว และถั่วเหลือง เมื่อถูกกระตุ้นด้วยการออกกำลังกาย

โรคแพ้การออกกำลังกาย เป็นที่ตระหนักและรู้จักกันในหมู่คนรักสุขภาพและการออกกำลังกาย ทว่าแพทย์และนักวิจัยยังคงไม่รู้สาเหตุและกลไกการเกิดอาการแพ้ที่แน่ชัดนัก ส่วนหนึ่งมาจากการเซ็ตการทดลองในแล็ปเพื่อศึกษากลไกดังกล่าวทำได้ยาก เพราะต้องอาศัยปัจจัยประกอบกันถึงสองสิ่งคืออาหารและการออกกำลังกาย จึงยังไม่มีหารทดลองทั้งในมนุษย์หรือหนูทดลอง

ภาพ: RyanMcGuire/pixabay

มีการสันนิษฐานความเชื่อมโยงของการออกกำลังกายต่ออาการแพ้ไว้หลายประการ ซึ่งมักเกี่ยวพันอยู่กับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นภายในร่างกายขณะออกกำลังกาย เช่น เลือดที่สูบฉีดมากขึ้นในระหว่างออกกำลังกายทำให้เซลล์คุ้มกันกระจายออกไปได้ดีขึ้น ขณะออกกำลังกายโปรตีนในลำไส้ทำงานผิดไปจากปกติ เกิดไปทำปฏิกิริยากับอาหารในทางที่ทำให้เกิดอาการแพ้ขึ้น การออกกำลังกายกระตุ้นให้ทางเดินอาหารดูดซึมสารอาหารมากขึ้น ส่งผลให้สารก่อภูมิแพ้ถูกดูดซึมสู่ร่างกายได้มากกว่าปกติ เป็นต้น อย่างไรก็ตามความหนัก-เบาของการออกกำลังที่กระตุ้นให้เกิดอาการแพ้นั้นแตกต่างกันออกไปในแต่ละบุคคล

ทั้งนี้แม้จะยังไม่ทราบกลไกการเกิดโรคที่แน่ชัด แต่การป้องกันไม่ให้เกิดอาการนั้นแสนง่านดายเช่นเดียวกับโรคภูมิแพ้ทั่วๆ ไป ก็คือการหลีกเลี่ยงสิ่งที่กระตุ้นให้เกิดอาการ ไม่ว่าจะเป็นหลีกเลี่ยงไม่รับประทานอาหารที่ทำให้แพ้ รับประทานแล้วไม่ออกกำลังกายตามหลัง หรือเลี่ยงจากการออกกำลังกายไปเลยนั่นเอง

คราวนี้ก็อยู่ที่คุณแล้วว่าจะเลือกระวังตัวเองในแบบไหน 😛

อ้างอิง: popsci, menshealth