รู้จักมารดาแห่งนิติวิทยาศาสตร์ “ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี” สตรีผู้ทรงคุณค่าแห่งวงการสืบสวน

มองเผินๆ บ้านน้อยเหล่านี้ก็เป็นดังบ้านตุ๊กตาที่แสนจะสมจริง รายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ทุกซอกมุมในจุดต่างๆ ถูกสร้างจำลองออกมาราวกับย่อส่วนมาจากของต้นแบบ ทั้งหมดนี้มาจากฝีมืออันปราณีตของ “ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี” (Frances Glessner Lee) หญิงชาวอเมริกันที่ได้ชื่อว่าเป็น Mother Of Forensic Science หรือมารดาแห่งนิติวิทยาศาสตร์ยุคบุกเบิก ใช่แล้ว โมเดลเหล่านี้ไม่ใช่แค่บ้านตุ๊กตาธรรมดาๆ แต่มันคือฉากจำลองที่เกิดเหตุคดีปริศนาอาชญากรรมต่างๆ ต่างหาก!

วิทยาการในการสืบสวนสอบสวนไขคดีในปัจจุบันนั้นได้พัฒนาขึ้นอย่างเมื่อนับจากจุดแรกที่เริ่มมีการสืบสวนสอบสวนอย่างเป็นระบบ การจับคนร้ายมาลงโทษหรือสืบสวนหาสาเหตุการเสียชีวิตของผู้ตายไม่ขึ้นอยู่เพียงกับพยานบุคคลอีกต่อไป เมื่อพยานหลักฐานและสภาพแวดล้อมในจุดเกิดเหตุก็สามารถบอกข้อมูลสำคัญได้ดีไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน ในปัจจุบันกระบวนการเกี่ยวกับการเก็บและอ่านหลักฐานพยานวัตถุนี้เรียกว่า “นิติวิทยาศาสตร์” หรือ Forensic Science

และการที่กระบวนการนี้สามารถพัฒนาอย่างมีระบบมาจนถึงทุกวันนี้ได้ บุคคลหนึ่งที่จะไม่พูดถึงไม่ได้เลยก็คือ “ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี” สตรีผู้ทรงคุณค่าและมีคุณูปการแก่วงการสืบสวน นับได้ว่าเป็นผู้ช่วยวางรากฐานการสืบสวนสอบสวนอย่างมีระบบ ด้วยการสร้างโมเดลจำลองที่เกิดเหตุฆาตกรรมปริศนา นำทุกรายละเอียดของสิ่งที่เกิดขึ้นในจากสถานที่จริงมาย่อส่วนลงเป็นโมเดลที่เรียกว่า Nutshell Studies of Unexplained Death และมันได้กลายเป็นเครื่องมือชิ้นเยี่ยมที่ใช้สอนเจ้าหน้าที่ตำรวจให้เรียนรู้ที่จะช่างสังเกตในทุกรายละเอียดยิบย่อย นำไปสู่การเก็บและอ่านพยานหลักฐานอย่างมีระบบ

ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี เกิดเมื่อปี 1878 ในชิคาโก เธอเกิดในครอบครัวที่ฐานะดี ส่งผลให้เด็กหญิงลีได้ร่ำเรียนรู้วิชาด้วยวิธีโฮมสคูลเช่นเดียวกับพี่ชาย กระทั่งพี่ชายได้ศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด เธอไม่ได้เรียนต่อในระดับมหาวิทยาลัยและได้แต่งงานออกเรือนกับหนุ่มนักกฏหมาย มีลูกด้วยกัน 3 คน แต่แล้วก็ปิดฉากชีวิตครอบครัวสมบูรณ์ลงในปี 1914 ตอนเธออายุได้ 36 ปี

แม้จะไม่ได้เรียนต่อในระดับสูง แต่ลีก็อยู่มาแวดวงสมาคมผู้มีวิชาความรู้ผ่านการรู้จักเพื่อนๆ ของพี่ชาย หนึ่งในนั้นคือ จอร์จ เบอร์เกส แมคแกรธ นักศึกษาแพทย์ที่ต่อมาได้กลายเป็นหัวหน้ากลุ่มสอบสวนหลักฐานการแพทย์ประจำเคาน์ตี้ซัฟโฟล์ค รัฐแมสซาชูเซต จากการพูดคุบกับแมคเกรธ ลีจึงได้ทราบว่ากระบวนการทำงานสืบสวนจากหลักฐานในคดีอาชญากรรมนั้นเป็นไปอย่างยากลำบาก เนื่องจากขาดระบบการทำงานที่ดีและตัวเจ้าหน้าที่เองก็ขาดทักษะ บ่อยครั้งที่เจ้าหน้าที่เพียงมองหาแต่หลักฐานที่จะสนับสนุนข้อสันนิษฐานของตน จนมองข้ามหลักฐานแวดล้อมเล็กๆ น้อยๆ อื่นๆ ไปเสียหมด ถือเป็นทัศนคติที่เป็นภัยต่อกระบวนการสืบสวนสอบสวนเป็นอย่างมาก

ในปี 1931 เกลสเนอร์ ลี แบ่งทรัพย์สินส่วนหนึ่งจากมรดกที่ได้รับตกทอดจาครอบครัว มาช่วยสนับสนุนการก่อตั้ง Department of Legal Medicine ของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด เธอยังมีโอกาสเป็นเจ้ามือเลี้ยงอาหารเหล่าพนักงานสืบสวน และฟังพวกเขาพูดคุยกันเรื่องคดีที่ทำ ลีจึงได้ทราบว่า ปัญหาใหญ่อย่างหนึ่งที่พวกเขาเผชิญ คือการขาดซึ่งอุปกรณ์อันเหมาะสมที่จะใช้ในการฝึกฝนทักษะ และนี่เองคือจุดเริ่มต้นของการทำโมเดลจำลองจุดเกิดเหตุคดีฆาตกรรมปริศนา Nutshell Studies of Unexplained Death

ช่วงต้นยุค 40 ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี ซึ่งอายุมากกว่า 60 ปีแล้วในขณะนั้น ก็ลงมือสร้างโมเดลฉากอาชญากรรมชิ้นแรกขึ้น ด้วยความช่วยเหลือจากช่างไม้และฝีมืออันแสนปราณีตในการประดิษฐ์ประดอยข้าวของชิ้นเล็กๆ ที่เธอมี ลีก็จำลองฉากจุดเกิดเหตุอาชญากรรมได้อย่างสมจริง ทุกรายละเอียดยิบย่อยไม่เคยถูกมองข้าม ทั้งบานหน้าต่างที่ล็อกไว้ก็ต้องล็อกจริงๆ ผ้าปูที่นอนที่ย่นยับ หนังสือพิมพ์ฉบับน้อย กับดักหนูที่ใช้งานได้จริง เก้าอี้โยกเล็กๆ นั่นก็โยกได้หากลองขยับ ตู้ลิ้นชักที่เปิดได้จริง ก้นบุหรี่กองเล็กๆ ก็ยังมี แม้แต่การจำลองร่างของผู้ตาย ก็ยังสมจริงทั้งรอยเลือดบนเสื้อผ้า แม้แต่ระดับการเน่าเปื่อยของศพล้วนถูกจำลองออกมาอย่างปราณีต

Nutshell Studies of Unexplained Death โมเดลจำลองจุดเกิดเหตุคดีปริศนาของเธอถูกใช้เป็นตัวอย่างการสอนและศึกษาการสืบสวนและสังเกตุพยานหลักฐาน ในวิชาว่าด้วยการพิสูจน์หลักฐานของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด โดยนักเรียนมีเวลา 90 นาทีในการสำรวจโมเดลจุดเกิดเหตุอย่างละเอียดลออ แล้วสันนิษฐานความเป็นได้ต่างๆ จากการอ่านพยานหลักฐานเหล่านี้

จากผลงานอันทรงคุณค่านี้ ในปี 1943 สำนักงานตำรวจรัฐนิวแฮมเชียร์ จึงได้พิจารณามอบตำแหน่งร้อยเอกแก่เธอเพื่อเป็นเกียรติ นับเป็นสตรีรายแรกของสหรัฐฯ ที่ได้มีตำแหน่งอยู่ใน International Association of Chief of Police

The Atttic ผลงานชิ้นหนึ่งของเกลสเนอร์ ลี เป็นฉากจุดเกิดเหตุหญิงแก่แขวนคอเสียชีวิต สภาพข้าวของที่กระจัดกระจายในห้อง กองจดหมายเก่าๆ ปลิวว่อน และข้าวของเก่าเก็บที่อยู่ภายใน พอจะบ่งบอกได้ว่าหญิงชราอาจเผชิญความหดหู่และเศร้าจากความโดดเดี่ยว เป็นไปได้ว่าเป็นสาเหตุนำไปสู่การตัดสินใจจบชีวิต

ฟรานเซส เกลสเนอร์ ลี เสียชีวิตเมื่อวันที่ 27 มกราคม 1962 ในวัย 83 ปี มีผลงานโมเดลคดีฆาตกรรมปริศนาอันแสนปราณีตสมจริงทั้งหมด 20 ชิ้น โดย 18 ชิ้นยังคงถูกใช้ในเป็นตัวอย่างในการศึกษามาจนถึงปัจจุบัน ลองไปสำรวจโมเดลของเธอกันได้ที่ deathindiorama.com

ที่มา: atlasobscura, wikipedia
ภาพ: americanart.si.edu