แถลงข่าวงานสัปดาห์ร้านหนังสืออิสระ: อยู่รอดได้ถ้าใจรักจริง

จรัญ หอมเทียนทอง นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) กล่าวเปิดงานสั้นๆ ถึงจุดประสงค์ของงานนี้ว่าต้องการให้ผู้คนทั้งในและนอกวงการหนังสือให้กำลังใจร้านหนังสืออิสระขนาดเล็กที่เป็นโครงสร้างสำคัญของวงการน้ำหมึกเมืองไทย ทำให้เกิดชุมชนการอ่านขึ้นในแต่ละย่าน แต่ละจังหวัด

กิจกรรมต่อมาตามด้วยเสวนาในหัวข้อ “เหลียว (เมือง) นอก มองใน (ไทย)…ก้าวต่อไปของร้านหนังสืออิสระ” โดยมีปราบดา หยุ่น อุปนายกสมาคมผู้จัดพิมพ์ฯ เจ้าของร้านหนังสือบุ๊คโมบี้ และอำนาจ รัตนมณี เจ้าของร้านหนังสือเดินทาง (Passport Bookshop) ร่วมพูดคุยถึงเสน่ห์ของร้านหนังสืออิสระที่นักอ่านน่าจะได้สัมผัสจากงานครั้งนี้

“คียเวิร์ดสำคัญอยู่ที่คำว่าอิสระซึ่งเป็นได้ทุกอย่าง ลองหลับตานึกว่าถ้าเราอยากซื้อหนังสือในเมืองไทยจะไปที่ไหนได้บ้าง ก็อาจจะร้านซีเอ็ด ร้านนายอินทร์ ถามว่าร้านพวกนี้แต่ละสาขาแตกต่างกันไหม ผมว่าเรื่องอารมณ์มันไม่ต่างกัน แต่ถ้าคุณไปร้านบุ๊คโมบี้ ไปร้านคำนำ หรือร้านหนังสือเดินทาง ทุกร้านจะไม่เหมือนกันเลย คุณจะไม่รู้เลยว่าคุณจะได้อะไรจากร้านนั้น” หนุ่มเจ้าของร้านหนังสือเดินทางเปิดประเด็น และย้ำว่าเจ้าของร้านหนังสือคือคนสำคัญที่จะจัดองค์ประกอบร้านของตัวเองอย่างไรให้ดึงดูดคนอ่าน

เมื่อเจ้าของร้านหนังสือก็รักการอ่าน และเชื่อว่าหนังสือมีพลังบางอย่างที่จะเปลี่ยนชีวิตคนได้ จากจุดเริ่มต้นนี้ทำให้บทสนทนาเรื่องนักเขียน บอกต่อหนังสือดีๆ แนะนำหนังสือใหม่ๆ ที่เราไม่เคยรู้จักมาก่อนกลายเป็นเหตุการณ์ปกติที่เกิดขึ้นในร้านหนังสืออิสระ

“การไปร้านหนังสืออิสระคือการได้เข้าไปอยู่ในสังคมของคนที่รักอะไรแบบเดียวกับเรา” ปราบดาสรุปอย่างเข้าใจง่าย

ฟังแล้วอาจเข้าใจว่าเส้นทางของร้านหนังสืออิสระคงสวยงามดูดี แต่เจ้าของร้านหนังสืออิสระทั้งสองบอกตรงกันว่าการเปิดร้านหนังสือสักแห่งไม่ใช่เรื่องง่าย และ “ไม่ใช่ธุรกิจที่ทำให้คุณรวยแน่ๆ” ในรอบ 1-2 ปีที่ผ่านมา เราจึงเห็นร้านหนังสืออิสระเกิดใหม่มากมายโดยเฉพาะในต่างจังหวัด แต่ก็มีหลายร้านเช่นกันที่ต้องปิดตัวไป

สาเหตุก็เป็นเรื่องคาดเดาได้ อย่างค่าเช่าสถานที่ไม่สมดุลกับรายได้ของร้าน แต่นอกจากเรื่องนี้ ความตั้งใจจริงของคนทำก็เป็นปัจจัยสำคัญไม่แพ้กัน

“บางครั้งเราตื่นมาแล้วก็คิดว่าสิ่งที่ทำอยู่นี่จะดีเหรอ” ปราบดาสารภาพถึงช่วงแรกๆ ที่เขาเริ่มต้นทำร้านหนังสือบุ๊คโมบี้

“ถ้าเราไม่ตอบตัวเองตั้งแต่ต้นว่าทำร้านหนังสือไปทำไม อยู่ไปสักพักมันก็อาจจะเหนื่อย มันจะดับไปเองถ้าคุณไม่มีแก่นยึด ซึ่งพี่คิดว่าสำคัญกว่าเรื่องค่าเช่าอีก ถ้าข้างในเราตั้งใจจริงๆ พี่เชื่อว่ามันจะดิ้นได้ ไปเจอค่าเช่าเป็นหมื่น ฉันก็ไม่เป็นไร จะลองสู้ไปสักสองสามปี” เจ้าของร้านหนังสือเดินทางที่ยืนหยัดมาได้กว่า 10 ปีย้ำถึงเรื่องสำคัญ

หนุ่มนักเดินทางยังยกตัวอย่างร้านหนังสือชื่อ Unity ที่ประเทศอินเดีย ที่ตั้งคอนเซปท์ร้านชัดเจนไว้ว่า ‘ฉันจะเป็นอะไรก็ได้ยกเว้นความธรรมดา’ ครอบคลุมการทำร้านทั้งหมด ตั้งแต่การตกแต่ง หนังสือที่เลือกเข้ามา และอีเว้นท์สนุกๆ อย่างท้าให้นักอ่านลองเขียนหนังสือ ถ้าเขียนดีทางร้านก็เป็นสปอนเซอร์ช่วยพิมพ์ให้

“การยืนยันในสิ่งที่เขาเป็น สิ่งที่เขาเชื่อ จะทำให้ร้านหนังสืออยู่ได้” คล้ายจะเป็น How to สั้นๆ แต่ทำไม่ง่ายสำหรับใครที่มีความฝันอยากเปิดร้านหนังสือของตัวเอง

คาแรกเตอร์ของร้านที่แตกต่าง ย่านที่ตั้ง หนังสือทุกเล่มที่คัดสรร และบรรยากาศที่ไม่เหมือนกัน ทั้งหมดคือองค์ประกอบที่เจ้าของร้านหนังสืออิสระทุกคนต้องเลือกเองและยืนหยัดไว้

และในฐานะนักอ่าน สิ่งที่ต้องทำมีเพียงแค่ก้าวเท้าเข้าไปสัมผัสความพิเศษที่ว่า พร้อมหยิบหนังสือติดมือมาสักสองสามเล่มเพื่อเป็นกำลังใจให้ร้านเล็กๆ เหล่านี้อยู่ต่อได้…เท่านั้นเอง